De Pretorialaan is een belangrijke entree naar de Afrikaanderwijk. De straat is de afgelopen jaren grondig gerenoveerd: markante oude panden zijn in oude luister hersteld en de openbare ruimte is aangepakt. Corporatie Vestia kocht bijna de helft van de panden in de straat aan en transformeerde ze tot appartementen en bedrijfsruimten voor creatief ambachtelijke ondernemers. Het Pretoriablok is een ensemble van zes panden op de kop van de Pretorialaan. Hier konden huurders in samenwerking met Hulshof Architecten een woning naar eigen smaak verbouwen. Jongeren hebben de woningen gestript en materiaal hergebruikt en zo hun startkwalificatie behaald. De klushuurders hebben met behulp van een klusbudget (€ 9.000 tot € 13.000) zelf hun woning ingedeeld en afgewerkt.
Klushuurders gaven de Afrikaanderwijk nieuw elan. Beeldbepalende 19e eeuwse panden zijn casco opgeknapt en vervolgens afgebouwd door de toekomstige huurders. Dat is de kern van de klushuurder aanpak, waarmee woningcorporatie Vestia Rotterdam Feijenoord, deelgemeente Feijenoord, het Albeda College en Hulshof Architecten de Afrikaanderwijk een extra impuls gaven.
De Afrikaanderwijk is een oude buurt met veel potentieel. Van oudsher is de Afrikaanderwijk een arbeiderswijk. Met het verdwijnen van havenactiviteiten uit de stad viel voor veel mensen een belangrijke bron van inkomsten weg. Op het moment van het project woonden er veel laag opgeleiden met weinig kansen op de arbeidsmarkt.
De wijk grenst aan de dynamische Kop van Zuid, maar werd hiervan tot voor kort gescheiden door ruimtelijke barrières. Nieuwe verbindingen scheppen mogelijkheden. Ook de historie biedt veel potentieel. Er zijn mooie laat 19e eeuwse panden te vinden, die samen met een levendige openbare ruimte de wijk karakter geven.
Voorbeeldproject Mooi Nederland
Nadat het idee van Ineke Hulshof was gehonoreerd met de”Gouden Vondst” kreeg het een vervolg in het programma “Mooi Nederland”.
'Bewoners investeren in de identiteit van de stad.' Onder deze noemer is de klushuurder het voorbeeldproject in het stimuleringsprogramma Mooi Nederland. Mooi Nederland is een initiatief van het ministerie van Infrastructuur en Milieu, waarin de identiteit van bebouwd gebied en landschap een rode draad is. Het Kop Pretorialaan project was één van de 32 projecten die in 2010 werden gehonoreerd en in aanmerking kwamen voor een subsidie. Het project scoort op het thema 'identiteit van de stad'.
Inmiddels is het programma Mooi Nederland afgerond met een publicatie over alle projecten.
Met elkaar verbonden doelen
In het project kwamen veel ambities samen:
- Huurders kregen een grote mate van vrijheid om hun eigen ideale woning te realiseren. Zij hadden invloed op de grootte van de woning, de inrichting en indeling en de uitrusting, en bouwden deze onder eigen regie af. Met deze aanpak wilden de initiatiefnemers nieuwe typen huurders aantrekken. Ondernemende en creatieve mensen, die veel voor de buurt konden betekenen en nieuwe impulsen geven;
- De aanpak leidde tot grotere en betere woningen dan bij renovatie gebruikelijk is; in het gevelschema is ook de diversiteit goed zichtbaar.
- Tegelijkertijd werd een beeldbepalend blok woningen gerenoveerd. Daardoor bleven karakteristieke panden behouden;
- De panden bevatten ook bedrijfsruimten die werden opgeknapt. Deze pasten bij het stimuleren van cultureel ondernemerschap in de wijk. Vestia Rotterdam Feijenoord droeg hier aan bij met het aanbod van geschikte en betaalbare bedrijfsruimte.
- De panden werden gestript door leerlingen van het Albeda college, zodat daarna een aannemer direct met de renovatie aan de slag kon. Vanuit het MBO 1 niveau dat zij hiermee haalden, werken de studenten verder aan hun startkwalificatie voor de arbeidsmarkt (MBO 2).
- Qua duurzaamheid werd energielabel A gerealiseerd. Een ongebruikelijk grote sprong in de energieprestatie, van oud naar nieuw. Tenslotte zijn karakteristieke elementen uit de panden, maar ook nog goed bruikbaar sloophout, hergebruikt door de klussers en jongeren in de wijk.
Sinds de start van de klushuurder aanpak zijn de argumenten die aan deze aanpak ten grondslag liggen bepaald niet in kracht afgenomen. Er ligt tegenwoordig een sterke nadruk op het behoud en de verbetering van bestaand bezit, en op het verbinden van fysieke en sociale interventies. Ook worden oudere, vooroorlogse wijken in toenemende mate als waardevol gezien, en als medebepalend voor de identiteit van de stad.
Een interventie als deze vraagt echter wel relatief veel van de initiatiefnemers. Dat maakt de klushuurder aanpak minder geschikt om regulier in te zetten bij woningrenovatie. In de vorm van 'acupunctuur in de wijk' lijkt de meerwaarde echter groot. Als interventie strategische en beeldbepalende plekken, in aanvulling op andere bredere interventies om de wijk te verbeteren.
Dat geldt voor vooroorlogse wijken met veel particulier bezit. Ook in wijken met veel sociale huurwoningen waar een stevige opknapbeurt nodig is, valt de klushuurder aanpak te overwegen. Randvoorwaarde is dan wel dat er een behoorlijke flexibiliteit in de woningplattegronden mogelijk is (woninggrootte en indeling).
Het proces met de initiatiefnemers en de klushuurders is intensief, maar blijkt met een goede projectstructuur goed beheersbaar.
Uiteindelijk zijn zoals in het gevel schema is te zien 7 nieuwe woningen en 6 bedrijfsruimen gemaakt. In het lichtgrijze deel zijn twee bestaande huurwoningen gerenoveerd voor de zittende bewoners. Donker is het deel wat niet tot het Vestia bezit behoord en niet is verbeterd.
Het project is ontwikkeld en ontworpen door Hulshof Architecten, project architect Ineke Hulshof.
Opdrachtgever; Vestia Rotterdam Feijenoord
Uitvoering Smits Vastgoed bouw
en de huurders.
Adressen; Bloemfonteinstraat 74, 76 en 78 en Pretorialaan 2 t/m 10
Locatie
Rotterdam
Opdrachtgever
Vestia Rotterdam Feijenoord
Uitvoering
Smits Vastgoed bouw en huurders
